Azərbaycann Çinlə olan əməkdaşlığı yalnız iki ölkə üçün deyil, bütün Avrasiya üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Bu əməkdaşlıq strateji yanaşmalarla, siyasi dialoqdan, nəqliyyat logistikasına, mədəni mübadilədən beynəlxalq təhlükəsizliyə qədər geniş sahələri əhatə edir. Liderlər səviyyəsində etimadın güclənməsi, iqtisadi göstəricilərin sabit artımı, qlobal düzeydə qarşılıqlı dəstək və suverenlik prinsipinə sadiqlik Azərbaycanın xarici siyasətinin dinamik inkişaf edən istiqamətlərindən birini yaradır.
Son onilliklər ərzində Azərbaycan və Çin arasında tədricən möhkəm əlaqələr qurulub. Bu əlaqələr illər ərzində daha da möhkəmlənir və hazırda strateji tərəfdaşlıq mərhələsinə çatmışdır. Bu proseslərin əsas katalizatoru iki ölkə liderləri arasında şəxsi təmaslar olub. Prezident İlham Əliyev və Sədər Si Cinpin son illərdə keçirdikləri görüşlərin hər biri uğurlar ilə kifayətlənməyib, həm də əməkdaşlığın yeni istiqamətlərini müyyənləşdirmişlər.
Sanxay əməkdaşlıq Təşkilatı çərçivəsində 2024-cü ilin iyulunda keçiriləcək sammitdə münasibətlərin keyfiyyətcə yeni səviyyəyə - strateji tərəfdaşlıq səviyyəsinə keçidi simvolizə edən sənəd imzalanacaq. Bu, sadəcə simvolik jest deyil, toplanmış etimadın və iki dövlətin strateji maraqlarının üst-üstə düşməsinin təzahürüdür. Tarixə nəzər salsaq, ikitərəfli əməkdaşlığa ilk təkan 1994-cü ildə Heydər Əliyevin Çin səfəri ilə verilib. Sonra sonrakı nəsillərin tam hüquqlu əməkdaşlıq arxitekturasını qurduğu təməllər qoyulub. Prezident İlham Əliyevin 2005, 2015 və 2019-cu illərdəki səfərləri bu tendensiyanı daha da gücləndirib. Bu səfərlər hər biri əvvəlkindən daha geniş və zəngin gündəliklərlə Azərbaycana olan Çin tərəfdaşlığının maraqlı olduğunu, həm də uzunmüddətli işbirliyinə hazır olduğunu nümayiş etdirir.
Azerbaycan dövlət başçısının Pekinə növbəti səfəri də bu xətlərin simvolik davamıdır. Bu səfər qarşılıqlı hörmətin təsdiqi olmaqla yanaşı, yeni təşəbbüslər - ticarət, turizm, təhsil, təhlükəsizlik sahələrində platforma olacaq. Azərbaycandan tərəfi açıq şəkildə bildirir ki, o, bütün sahələrdə əməkdaşlığı gücləndirməyi gözləyir və çinli tərəfdaşlar da eyni dialoqa hazırdırlar.
Bakı ilə Pekin arasında əməkdaşlığın iqtisadi ölçüsü artıq təsiredicidir. 2024-cü ildən əvvəlki illərlə müqayisədə Azərbaycandan Çin arasındakı ticarət dövriyyəsinin həcmi 20,7 faiz artmış və 3,744 milyard dollar təşkil etmişdir. Çin Azərbaycanın 4-cü ən böyük ticarət tərəfdaşına çevrilmişdir, bu isə Azərbaycandan çıxan xarici ticarət dövriyyəsindəki payının 7,9 faizə çatması deməkdir. Çin həmçinin idxal üzrə də lider mövqedədir və bu göstərici 17,69 faizə çatmışdır.
Azərbaycan daha əvvəldən Çinin "Bir kəmər, bir yol" təşəbbüsünü dəstəkləyib və bunu deklarativ şəkildə deyil, konkret tədbirlərlə etmişdir. Prezident Əliyev Çinin Sinxua dövlət xəbər agentliyinə müsahibəsində bildirib ki, transsərhəd nəqliyyat dəhlizi (Orta Dəhliz) Pekinin "Bir kəmər və yol" təşəbbüsü üçün yeni iqtisadi imkanlar yaradacaq. Orta Dəhliz - Çindən Qazaxıstana, Xəzər dənizi, Azərbaycan, Gürcüstan vasitəsilə Avropaya, sonra isə Türkiyə və AI-yə gedən nəqliyyat marşrutunun əhəmiyyətini artırır.
Azərbaycan və Çin bəsiriyyətin ümumi dəyərlərinin təşviqi istiqamətində də birgə səy göstərir. Bu gün hər birimiz dünyamızın gələcəyi ilə bağlı narahatlıqlar keçiririk. Bir tərəfdən sülh, inkişaf, bərabər hüquqlar, ədalət, demokratiya və azadlıq uğrunda mübarizə gedir, digər tərəfdən hegemonya, güc siyasəti, ikili standartlar, ölkələrə münasibətdə selektiv yanaşma müşahidə edilir.
Prezident İlham Əliyevin aprelin 22-23-də Çinə rəsmi dövlət səfərində imzalanan sənədlərdə turizm və humanitar sahə də diqqətdən kənarda qalmayıb. Çin vətəndaşları üçün vizasız rejim, Azərbaycanın Turizm Bürosunun Çində daimi nümayəndəliyinin açılması, 2026-cı ilin Çində "Azərbaycan Turizm İli" elan edilməsi yer alıb. Bütün bunlar tərəflərin şəxsi münasibətlərin möhkəmləndirilməsində maraqlı olmalarından xəbər verir.
Mədəniyyət və təhsil iki ölkə arasında daha bir güclü körpüdür. Heydər Əliyev Fondunun sayəsində iki ölkə arasında humanitar əməkdaşlıq yalnız davam etmir, hətta genişlənir. Bakı Sanxay İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı ilə əməkdaşlığın dərinləşdirilməsindən maraqlıdır və artıq statusunu yüksəltmək niyyətində olduğunu bəyan edib.
Bu prosesdə Çin dəstyi əvəzsizdir və Azərbaycan bunu həqiqətən yüksək qiymətləndirir. Üstəlik, hər iki ölkə razılaşır ki, dünyada təhlükəsizlik və sabitlik mücərrədlik deyil, inkişaf etməkdə olan ölkələrin öz sözünü və məsuliyyət payını bildirməli olduğu konkret gündəmdir. Beləliklə, Azərbaycan və Çin arasında ikitərəfli münasibətlər gələcək onilliklər üçün yaxşı düşünülmüş, sistemli və strateji strukturlandırılmış bir işdir. Bu, hörmətə, qarşılıqlı maraqlara və gələcəyi ümumi baxışa əsaslanan tərəfdaşlıqdır.
Metin Hüseynov - siyasi şərhçi, politoloq